هنر طراحی بسته بندی و تأثیر آن در صنعت و بسته بندی
امروزه طراحی بسته بندی فرآیندی استراتژیک و خلاقانه در ایجاد عناصر بصری و ساختار بسته بندی محصول است. هدف از ایجاد این مفهوم و بکارگیری آن ایجاد یک شخصیت و پوششی برای محصول است که نه تنها از لحاظ فیزیکی محصول را محافظت می کند، بلکه هویت آن تحت تعاریف و نشان تجاری، ارزش پیشنهادی و جذابیت زیبایی شناختی آن را نیز به اشتراک می گذارد.
این بخش بسیار تأثیرگذار در صنعت خود شامل زیر مجموعه هایی مانند طراحی گرافیک، مهندسی ساختار، بازاریابی و روان‌شناسی مصرف‌کننده بجهت ایجاد بسته بندی ایست که توجه مخاطب را جلب، اطلاعات و محتوای آن را منتقل میکند و نیز باعث ایجاد ذهنیت و تجربه کلی برای مصرف‌کننده می شود که این امر موجب بخاطر ماندن محصول در ذهن مخاطب و در صورت رعایت صحیح عناصر آن شروط منتج به خرید را افزایش می‌دهد.
در گذشته و قبل از ایجاد تعریف صنعتی با عنوان صنایع بسته بندی، این امر صرفا با هدف حفظ محصول از آسیب دیدگی، فاسد شدن و همچنین جابجایی آسان با بهره گیری از اقلام و مواد طبیعی مانند پارچه، برگ، پوست و سایر اقلام مشابه انجام می گرفت.
با توسعه دانش و همچنین رشد جامعه در وجوه مختلف حد فاصل قرن 18 و 19 میلادی انقلاب صنعتی شاهد ظهور تعریفی جدید از تولید با عنوان “تولید انبوه” بود که این امر نیازمند به ایجاد به بسته بندی ای استاندارد بود. از اینرو شرکت ها و صنایع بزرگ آن زمان شروع به استفاده از برچسب ها و گرافیک های ساده برای متمایز ساختن محصولات خود و باالتبع مراحل اولیه مفهوم هویت بصری را در طراحی بسته بندی با عنوان طراحی صنعتی ایجاد کردند.
اما این انتهای داستان نبود، در اوایل قرن بیستم با پیشرفت صنعت و در نتیجه تنوع بسیار بالا در تولید محصولات مختلف با کارایی متمایز و یا مشابه، موجب ترکیب مفاهیم اولیه برندینگ و تبلیغات که عموماً بر اساس تجربیات بوده و به صورت علم امروزی تعریف نشده بودند، در طراحی بسته بندی بکار برده شدند. از این رو نشان ها (لوگوها)، طرح‌های رنگی متمایز و نوشتار (تایپوگرافی) به عناصر مهمی در اصول طراحی با هدف انتقال پیام صنایع و محصولات آن ها به مخاطب تبدیل شد.
در طی سال های 13950 تا 1960 صنعت طراحی و مخصوصاً طراحی بسته بندی شاهد ایجاد تعاریف جدید و سبک های نوین با سلیقه و خواستگاه نسل آن دوره بود. جنبش و سبک های طراحی مانند مدرنیسم اواسط قرن بر بسته‌بندی با خطوط تمیز، زیبایی‌شناسی مینیمالیستی و تایپوگرافی جسورانه تأثیر گذاشت. این دوره بر عملکرد و سادگی در طراحی تأکید داشت.
به گواه تاریخ، در هر دوره زندگی انسان مدرن، همزمان با ایجاد صنایع و یا بهتر بگوییم تغییرات جدید در سبک و شیوه زندگی که با رویکرد بهینه سازی و همچنین تسهیل در سبک زندگی انسان ها بود شاهد پیشرفت بودیم، عناصر جانبی مخرب مانند آلودگی رودخانه ها از پساب های صنعتی، آلودگی بستر آب های زیر زمینی، جنگل ها و مراتع و به کلی محیط زیست هم توسعه پیدا کردند که صنعت بسته بندی نیز از این امر مستثنی نبود.
از اینرو و با افزایش آگاهی خطرات و تهدید های زیست محیطی، طراحی بسته بندی نیز با ترکیب مواد سازگار با محیط زیست و تاکید بر شیوه های پایدار استاندارد ها و الزامات جدیدی را ایجاد کردند. پس از آن صنایع و برندهای گوناگون با تطبیق دادن مواد بسته بندی خود با استاندار های جدید از این مفاهیم برای تبلیغ محصولات خود استفاده و باعث رونق در بازار خود شدند.
عناصر اصلی و موثر در طراحی بسته بندی
طراحی بسته بندی موثر شامل ایجاد بستری هماهنگ و یکپارچه از عناصر بصری و فیزیکی است که موجب معرفی محصول در بازار هدف و همچنین جذب مخاطب می گردد که نه تنها از نظر زیبایی شناختی دلپذیر است، بلکه کاربردی و همسو با اهداف تولید کننده می بایست باشد. این رویه، یک فرآیند خلاقانه است که کل چرخه عمر محصول را از تولید تا مصرف و حتی پس از آن یعنی پسماند را در نظر می گیرد.
با توجه به تعاریف فوق در اینجا به خلاصه ای از طراحی بسته بندی از لحاظ طراحی بصری و طراحی فیزیکی می پردازیم:
- طراحی بصری
طراحی بسته یک سمفونی بصری است که در آن هر عنصر نقش مهمی در جلب توجه، انتقال هویت برند و تأثیرگذاری بر ادراک مصرف کننده دارد. در اینجا به تفکیک عناصر بصری کلیدی و نیز تأثیر آن ها را در طراحی بطور خلاصه اشاره می کنیم:
- لوگو و نام تجاری:
لوگوی متمایز و عناصر نام تجاری به عنوان سفیر بصری نام تجاری عمل می کنند و باعث شناسایی سریع و بهتر آن در قفسه می شوند.
- پالت رنگ:
طرح های رنگی پر جنب و جوش و منسجم گاهاً انحصاری احساسات را در مخاطب برمی انگیزد، شخصیت برند را تثبیت می کند و مسیر ذهنی مصرف کننده را هدایت می کند.
- تایپوگرافی:
فونت‌هایی که با دقت انتخاب شده‌اند هویت برند را با ارائه زبانی بصری همراه با خوانایی بالارا به مخاطب منتقل می‌کنند.
- تصاویر و گرافیک:
تصاویر چشمگیر، یا تصاویر محصول، ماهیت محصول را با یکدیگر ارتباط می دهند و علاقه بصری ایجاد می کنند.
- شکل و ساختار:
شکل‌ها و ساختارهای بسته‌بندی منحصر به فرد به متمایز بودن برند کمک میکند، دید قفسه‌ها را افزایش می‌دهد و الگویی به یاد ماندنی ایجاد میکند. همچنین حفظ ثبات بصری در انواع محصولات، تصویر منسجم برند را تقویت میکند و شناخت مصرف‌کننده را ساده میکند.
- الگو و تکرار:
ایجاد و بهره مندی از الگوهای ثابت یا عناصر تکرار شونده هماهنگی بصری را ایجاد میکند و به شناسایی برند کمک و انسجام طراحی را تقویت میکند. همچنین ایجاد تعادل بین عناصر متضاد جذابیت بصری را افزایش و از یکنواختی طراحی بسته بندی جلوگیری می کند.
- فضای منفی (خالی):
استفاده متفکرانه و خلاقانه از این فضا ها در اصلاح به طرح اجازه می دهد تا نفس بکشد، از درهم ریختگی بصری جلوگیری کند و در نتیجه زیبایی شناسی کلی را بهبود می بخشد.
- سلسله مراتب برچسب گذاری اطلاعات:
سلسله مراتب برچسب‌گذاری بصورت ساختار یافته تضمین میکند که اطلاعات ضروری محصول به‌طور مؤثر و واضح به مخاطب منتقل شود.
- شمایل نگاری:
استفاده از نمادها و شمایل اطلاعات پیچیده را ساده؛ علاقه بصری را افزوده و به درک سریع مخاطب کمک می کند.
- طراحی فیزیکی
طراحی بسته بندی فقط در مورد جذابیت بصری نیست. این موضوع شامل یکپارچگی متفکرانه از عناصر بصری و فیزیکی است که به عملکرد، حفاظت و تجربه کاربر کمک می کند. در قلمرو طراحی بسته‌بندی، عناصر فیزیکی به دقت در نظر گرفته می‌شوند و متناسب با نیازهای خاص محصول، برند و مصرف‌کننده طراحی می‌شوند.
هم افزایی بین این اجزای فیزیکی و عناصر بصری می تواند منجر به یک تجربه جذاب در بسته بندی شود که هم کاربردی و هم از نظر زیبایی شناسی دلپذیر است.در این بخش به تفکیک عناصر فیزیکی کلیدی و نقش آن ها در قالب محصول بطور خلاصه اشاره می کنیم:
- انتخاب مواد:
انتخاب مواد اولیه مناسب برای بسته بندی محصول، اعم از مقوا، پلاستیک، شیشه یا جایگزین های پایدار، بر پایداری و حفظ شاکله محصول در فضاهای مناسب کمک می کند
- طراحی سازه:
ساختار فیزیکی بسته بندی، از جمله شکل جعبه، لیبل بطری، طراحی کیسه و غیره تعیین می کند که بسته چگونه محصول را نگه داشته و از آن محافظت می کند.
- ایجاد بافت:
فونت‌هایی که با دقت انتخاب شده‌اند هویت برند را با ارائه زبانی بصری همراه با خوانایی بالارا به مخاطب منتقل می‌کنند.
- مکانیسم های بسته شدن:
درب‌ها، زیپ‌ها، مهر و موم‌ها یا سایر مکانیسم‌های بسته شدن، مانند پاکت های بسته بندی یکپارچگی محصول را تضمین می‌کنند و به سهولت استفاده و قابلیت استفاده مجدد کمک می‌کنند. همچنین استفاده از زیپ ها یا بسته های قابل بسته شدن مجدد به حفظ تازگی محصول کمک می کند و به کاربران این امکان را می دهد که پس از باز شدن اولیه بسته، آن را دوباره مهر و موم کنند.
- اندازه و ابعاد:
محاسبه ابعاد فیزیکی بسته بندی متناسب با اندازه محصول، در ابتدا موجب صرفه جویی در هزینه بسته بندی و سپس بهینه سازی فضای قفسه، همچنین کارایی حمل و نقل و راحتی کاربر می گردد.
- دسته ها و دستگیره ها:
بسته‌بندی هایی با دسته‌ها یا دستگیره‌های تعبیه‌شده در آن، موجب افزایش قابلیت حمل و جابجایی به ویژه برای اقلام بزرگ تر یا سنگین تر می شود.
- دسترسی:
حصول اطمینان از اینکه بسته بندی برای طیف متنوعی از مصرف کنندگان، از جمله افراد دارای معلولیت در دسترس است، یک نکته مهم برای انجام طراحی ای فراگیر است.
- پنجره ها و بازشوها:
ایجاد پنجره‌های شفاف یا منافذ این امکان را به مخاطب می دهد تا بتواند به صورت اجمالی به محصول نگاهی داشته و آن ها را به بررسی محتویات و تصمیم‌گیری آگاهانه برای خرید محصول دعوت می‌کنند. سوراخ‌ها یا منافذ در بسته‌بندی، که اغلب در بسته‌بندی مواد غذایی دیده می شوند، به کنترل نفوذ و جریان هوا کمک می‌کنند و عمر مفید محصول را افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
در چشم انداز پویا طراحی بسته بندی، ارکستراسیون دقیق این عناصر بصری ترکیبی هماهنگ و تاثیرگذار ایجاد می کند. هر عنصر به روایت کمک می کند و داستان برند و محصول را به گونه ای بیان می کند که با مخاطب هدف طنین انداز شود.
در حوزه طراحی بسته بندی، ادغام یکپارچه این جنبه ها یک تنوع و نوآوری در بسته بندی با هدف هماهنگ و موثر ایجاد می کند. تعادل زیبایی شناسی با عملکرد، پایداری با نوآوری و هویت برند با نیازهای مصرف کننده تضمین می کند که بسته بندی به ابزاری قدرتمند برای موفقیت محصول در بازار رقابتی تبدیل شود.
